Səudiyyə və koalsiyasının İrana qarşı sanksiyası uğurlu olacaqmı?

Ərəb ölkələri başda Səudiyyə Ərəbistanı olmaqla həmçinin körfəz ölkələri İrana qarşı sanksiya tətbiq etmək istəyir. Bununla da ABŞ və altılıq ölkələrin tətbiq etdiyi sanksiyalarını əvəz etəmk fikrinə düşüblər. Bildiyiniz kimi bu ötən ilin iyul ayının 14 də İran və altılqı ölkələri arasında nüvə məsələsində tarixi razılaşma əldə edilib. ABŞ  da öz növbəsində snaksya məsələsində liberal olduğunu göstərib.   Avropa artıq İrandan sanksyaların götürülməsinə hazırlaşır. Necə deyərlər bu gün sabah məsələsidir. İndi maraqlıdır Səudiyyə Ərəbistanı və onun bəslədiyi bəzi ölkələr altılıq ölkələrin götürəcəkləri sanksyaları ərəb koalisiyası ilə bərpa etmək istəyirlər. Bu İrana nə dərəcədə təsir edəcəyi isə adi bir hesablama ilə oxuculara izah etmək olar. Başlayaq Almaniyadan  almaniyanın ticarət dövriyyəsinin həcmi  təqribən 2,5 trilyon avrodur bu da dünya iqtisadiyyatının 4-cü ölkəsidir. Avropa İttifaqının isə 20% ümumi daxili məhsulu bu ölkədə istehsal edilir. Almaniyanın ixracatı isə 900 milyard avro həcmindədir. Bu iqtisadi göstəricilərə malik olan dövlətlər illərlə İrana sanksiya tətbiq edib lakin sonunda bu fikirlərindən daşındılar və bu ölkə ilə iqtisadi siyasi əlaqələri bərpa etməyə çalışırlar. Bu mövzuya yenidən qayıdarıq. Gələk Səudiyyə Ərəbistanı iqtisadiyyatına  ölkənin əsas ixrac məhsulu yəni 95% neft və neft məhsulları təşkil edir. Səudiyyə Ərəbistanın ümumi daxil məhsulun həcmi 2015-ci ildə təqribən 800 milyard dollara yaxın olub. Neft qiymətlərinin 3 dəfədən artıq qiymtənin düşməsi bu ölkənin büdcəsindəki kəsir ni 100 milyard ABŞ dollarına yaxın edib bu da ölkənin ÜDM-nin 15%-ni təşkil edir. 2016-ci ildə sə Səudiyyə Ərəbistaının büdcə kəsiri  ÜDM-un 60%-ni təşkil edəcək.  Bu da israfla yaşamğa alışan Səudiyyə Ərəbistanı üçün çox çətin olacaq.

 Bütün bunları nəzərə alara Səudiyyə Ərəbistanı və dostlarının İrana qarşı sanksiya tətbiqi heçdə uğurlu alınmayacağı aşkar olunur. Gələk yenidən Avropaya iqtisadi göstəricilərini verdiyimiz Almaniyanın sırasına Fransa, İtaliya, Britaniya, İspaniyanı əlavə edək və İranla iqtisadi əməkdaşlığa başlayacağı təqdirdə İranın ixrac –idxal dövriyyəsinin artması qaçılmaz olacaq. Əlavə olara bura Çin, Hindisdan, Malaziya, İndoneziya, Avstraliyanıda əlavə etsək görərik ki, Səudiyyə Ərəbistanı sanksiya ilə yalnız özünü blokadaya salaraq bölgədə hegemonluq yox təcrid vəziyyətə düşəcək. Nəzərə alsaq ki, İran uzun illər sanksiyalar vəziyyətində neft qiymətinin barelinin 30-40$ səviyyəsində yaşamağa vərdiş edib və Səudiyyə ilə uzun müddətli qiymət qarşıdurmasında öz mövqeyini dəyişməyəcək. Nəzərə alaq ki, sanksyalar aradan qaldırıldıqdan sonra İran dünya bazarına sutkalıq 400-700 mln barel neft ixrac edəcək. Bütün bu rəqəmlər və iqtisadi göstəricilər bir daha  nümaiş etdirir ki, Səudiyyənin İrana qarşı avntyurası bu ölkəyə baha başa gələcək. Yəməndə bitməmiş müharibə və ABŞ-ın öz neft rezervlərini dünya bazarına çıxarması Səudiyyə Ərəbistanın nə neft qiymətinə nə də ki, regionda öz təsirini qoymağa imkan verməyəcək. İran isə necə deyərlər özünü neft bumuna və kapital  daxil olamalarına artıq başlayıb. Avropada ilk bir başa tranzaksiyasında alıb. Dünya bazrında iqtisadiyyatın və sülhün olması ümüdi ilə bu qədər.
Faiq Rəsulzadə.